Conclusie: wat volledig, consistent en geloofwaardig wordt genoemd, is subjectief. Er is slechts de schijn van objectiviteit.’ Dat vonden Gehring en Ketelaars spannend, dat er meer ruimte is voor interpretatie dan je zou vermoeden. ‘De bureaucratie wil een systeem dat voor iedereen gelijk is, maar zo werkt het simpelweg niet. En hoe dicht je het systeem ook timmert, het wordt door een mensenhand uitgevoerd; dat wat een objectieve beslissing lijkt is altijd terug te voeren naar een persoon die ook zijn eigen inschattingen maakt.’
Kafka
Gehring en Ketelaars betrokken ook Arjan Widlak van Stichting Kafkabrigade in het maakproces. Widlak legt instanties hun eigen bureaucratische systemen voor en bevraagt de regels die systemen van instituten hun cliënten (én functionarissen) opleggen en die we zeker niet maar voor lief moeten nemen. Anne: ‘Arjan heeft ons verteld over de gekte van formulieren en data en dat onnodige bureaucratie geen meerwaarde heeft.’ Want het is schrijnend, soms, de papierhandel, de onduidelijkheden, de wet en haar mazen. Hoe hou je als cliënt je hoofd boven water? Vera: ‘Je moet je rechten kennen, je inlezen anders zit je heel onvoorbereid en kwetsbaar aan die tafel. Door je rechten te kennen houd je tenminste nog een beetje regie over het gesprek.’
Onzichtbare lijntjes
Vera: ‘In Het laatste gesprek komt na een lange conversatie nieuwe informatie bovendrijven waardoor de band die cliënt en functionaris hebben opgebouwd onder druk komt te staan. Beiden zitten ze vast in een situatie waarin de schijnbaar heldere protocollen de situatie juist ontregelen.’ Niet geheel ondenkbaar op een plek als Dienst Terugkeer en Vertrek (onderdeel van het Nederlandse Ministerie van Justitie en Veiligheid), een van de locaties waar Gehring en Ketelaars ook onderzoek deed. Want hoe bewijs je wie je bent en waar je vandaan komt zonder de juiste papieren? En welke onzichtbare lijntjes trekken er vanuit de bovenkamers van het Instituut?
